Termodinamikle yolu kesişenlerin
bildiği gibi termodinamikte birçok terim bulunmaktadır. Bunlardan bazıları ilk
duyulduğunda anlaşılır, bazıları anlaşılmaz, bazıları ise kelime manasına
bakılıp anlaşıldığı zannedilir ancak gerçekte anlaşılmaz. İşte bu yazımızda
termodinamikte en çok karşılaşılan terimlerin tanımını yapacağız. Bu yazıyı
okuduğunuzda termodinamiği anlamak yolunda bir adım daha atmış olacaksınız.
Sistem: Üzerinde niceleme
yapılan alandır. Sistemler farklı ölçeklerde olabilirler. Bir araba motoru, bir
kazan dairesi veya sahra çölü sistem olarak tanımlanabilir. tek tek veya
birleşik olarak incelenebilirler.
Çevre: Sistemden bir
sınırla ayrılarak sistemin dışında kalan bölgedir. Bu bölge evrenin geriye
kalan kısmı da olabilir sistemin yakın çevresi de olabilir.
Sınır: Sistemi çevresinden
ayıran gerçek veya hayali yüzeydir. Sistemle çevre arasında kütle ve ısı
alışverişi bu sınırdan yapılır. Sabit
veya hareketli olabilir.
Evren: Sistemle çevrenin
toplamıdır.
Açık sistem: Sistemle
çevre arasında hem madde hem de enerji alışverişinin mümkün olduğu yani sistem
sınırından kütle ve enerjinin geçebildiği sistemlerdir. Ağzı açık bir deney
tüpü açık sisteme basit bir örnektir.
Kapalı sistem: Sistemle
çevre arasında enerji alışverişinin mümkün olup madde alışverişinin mümkün
olmadığı sistem çeşididir. Ağzı kapalı bir deney tüpü açık sisteme basit bir
örnektir.
İzole sistem: Sınırlarından
ne enerji ne de madde geçişinin mümkün olduğu sistem çeşididir. Tümüyle izole
bir sistem yapmak çok zordur. İzolasyonu çok iyi yapılmış bir termos izole
sisteme en yakın örneklerden bir tanesidir.
Makro durum: Yeterli
sayıda bir dizi ölçülebilir termodinamik özellik vasıtasıyla sistemin tümüyle
tanımlanabildiği durumdur.
Mikro durum :Bütünü
oluşturan her bir atom veya molekülün mikro özellikler vasıtasıyla tanımlandığı
durumdur.
Termodinamik denge: Dış
koşullarda herhangi bir değişiklik olmadığı sürece sistemin makro
özelliklerinin zamana bağlı değişim göstermemesidir. Bir başka deyişle sistemin
çevresiyle herhangi bir madde ve enerji alışverişinde bulunmamasıdır.
Tersinir süreç : Sistemin
çevrede bir iz bırakmadan tersi yönde durum değiştirerek eski durumuna geri
dönmesidir. Sürecin tersinir olabilmesi için aynı yolu tersi yönde izlemesi
gerekmektedir. Tersinir süreçlere gerçek hayatta rastlanmaz. Teorik
süreçlerdir.
Tersinmez süreç: Sistemin
çevrede bir iz bırakmadan tersi yönde durum değiştirerek eski durumuna geri
dönememesidir. Doğal süreçler olarak da adlandırılır. Zira doğadaki bütün
süreçler tersinmezdir. Dışardan bir müdahale olmadığı sürece tek yönde ilerler.
Çevrim : Sistemin
geçirdiği bir dizi değişimden sonra tekrar ilk haline gelmesidir. Her tersinir
süreç bir çevrimdir ancak her çevrim bir tersinir süreç değildir. Çünkü
çevrimde geri dönerken yolun aynı olması şartı yoktur.
Entropi: Enerjinin
niteliğinin bir ölçüsüdür. Başka bir deyişle bir sistemdeki düzenin ölçüsüdür.
entropi hakkında daha detaylı bilgi almak için “EntropiNedir? Yaşamı Nasıl Etkiler” isimli yazımızı okuyabilirsiniz.
Bu yazılan terimlerden başka
birçok termodinamik terimi daha bulunmaktadır. Diğer terimleri de gelen
talepler doğrultusunda ilerleyen yazılarda anlatmak dileğiyle…
